Rokitnik, czyli zapomniany superfood

Rokitnik (Hippophae rhamnoides L.) – to krzew należący do rodziny oliwkowatych, występujący naturalnie w Europie, Kaukazie, Chinach, Mongolii oraz na Syberii. 

W Polsce jest rośliną chronioną, naturalnie rośnie na wybrzeżu Morza Bałtyckiego oraz w Pieninach. Od niedawna krzew ten jest również uprawiany.

Witaminy, minerały i substancje bioaktywne

Intensywnie pomarańczowe owoce rokitnika nazywane jagodami charakteryzują się unikalnym aromatem, są ubogie w cukry, a wraz z liśćmi obfitują w związki biologicznie czynne takie jak: 

• witamina C (kwas askorbionowy) – zawierają jej 10 razy więcej niż pomarańcza i więcej niż czarna porzeczka. Jest wyjątkowo stabilna, nie ulega szybkiemu rozkładowi oraz jest odporna na działanie wysokiej temperatury,
• witaminy z grupy B (B₁, B₂, B₆ i B₉) - odpowiedzialne przede wszystkim za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, 
• witamina E - jest jej cztery razy więcej niż w nasionach słonecznika, 
• witamina K₁ -  wspomaga prawidłowe krzepnięcie krwi i wzmacnia kości,
• makro i mikroelementy (głównie potas, magnez, wapń i żelazo oraz cynk)
• znaczną ilość karotenoidów, w tym likopenu, luteiny i zeaksantyny oraz beta-karotenU, czyli prowitaminy A. Jest go trzy razy więcej niż w marchewce,
• fosfolipidy, 
• aminokwasy egzogenne,
• garbniki, 
• kwasy organiczne (szczawiowy, maleinowy, jabłkowy, winowy),
• kwasy tłuszczowe (omega-3, 6 i 9 i najrzadszy omega-7)
• oraz antocyjany, flawonoidy (kemferol, kwercytyna, rutyna), fenolokwasy, katechiny i procyjanidyny – o właściwości antynowotworowych.

Zazwyczaj owoce rokitnika, w postaci świeżej lub w formie przetworów, stosuje się zapobiegawczo. Jako naturalne źródło dobrze przyswajalnej witaminy C. 

Warto wprowadzić je do diety również w przypadku schorzeń o przebiegu zwiększającym zapotrzebowanie organizmu na tę witaminę, np. w:

• chorobie gorączkowej wywołanej przez bakterie lub wirusy, 
• choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, 
• stanach zapalnych różnych narządów, 
• długo utrzymujących się biegunkach, 
• okresie ciąży i karmienia, 
• RZS,
• krwawieniach z małych naczyń.

Wpływ rokitnika na organizm 

• zwiększa odporność organizmu,
• obniża ciśnienie tętnicze krwi i tętno, 
• zapobiega agregacji płytek krwi i powstawaniu zakrzepów,
• obniża poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji LDL i trójglicerydów,
• zwiększa poziom cholesterolu frakcji HDL,
• obniża poziomu glukozy, hemoglobiny glikowanej i insuliny,
• zwiększa insulinowrażliwość tkanek,
• wzmacnia serce,
• zmniejsza ryzyko chorób układu krążenia,
• poprawia pracę mózgu,
• zmniejsza ryzyko nowotworów,
• opóźnia procesy starzenia,
• regeneruje komórki skóry, 
• dodawany do szamponów, odżywek regeneruje strukturę włosów, nadaje im połysk oraz poprawia ich elastyczność,
• regeneruje błonę śluzową przewodu pokarmowego,
• przydatny w przypadku terapii urazów ścięgien i więzadeł,
• dodaje energii, poprawia ogólną kondycję organizmu.

Rokitnik zwiększa odporność

Wolne rodniki, powstające w wyniku naturalnie zachodzącego w komórkach metabolizmu lub pod wpływem stresu, mogą powodować wiele chorób tj. nowotwory, cukrzyca, zaburzenia układu sercowo-naczyniowego i nerwowego.

Substancje aktywne obecne w rokitniku wzmacniają układ immunologiczny organizmu, jednocześnie zwiększając odporność na choroby i przyspieszając odpowiedź układu odpornościowego na rozwijającą się infekcję.

To kwas askorbinowy jest głównym przeciwutleniaczem w soku z rokitnika i tym samym przyczynia się do około 75% jego całkowitej aktywności antyoksydacyjnej. 

Jest niezbędny do wspomagania układu odpornościowego a ze względu na swoje silne przeciwutleniające właściwości może być również pomocny w terapii raka. 

Związki fenolowe występują zarówno w liściach jak i owocach rokitnika. Również odpowiadają za właściwości przeciwutleniające tej rośliny, zmniejszając ryzyko powstawania i rozwoju nowotworów. 

Beta-karoten ma wyjątkowo dobroczynne działanie w przypadku raka, guzów i innych chorób związanych z osłabioną odpornością. Chroni błony śluzowe ust, nosa, płuc i gardła, zmniejszając ich podatność na infekcje.

Chroni serce

Obecna w rokitniku witamina C normalizuje ciśnienie krwi i jest niezbędna do wytwarzania kolagenu – białka, które odpowiedzialne jest za dobrą kondycję naczyń krwionośnych. 

Również obecna w nim witamina E wspiera funkcjonowanie naczyń krwionośnych i działa przeciwzakrzepowo. 

Aktywność biologiczna pozostałych przeciwutleniaczy polega m.in. na hamowaniu powstawania wolnych rodników, zmniejszaniu frakcji „złego” cholesterolu LDL i zwiększaniu zawartości frakcji „dobrego” cholesterolu HDL.

Rokitnik działa przeciwalergicznie i przeciwzapalnie

Rokitnik pomaga zwalczać objawy alergii, przeciwdziała astmie, niweluje wszelkie stany zapalne, w tym żołądka, zębów, przełyku, dwunastnicy i objawy IBS.

Rokitnik poprawia pamięć

Rokitnik pozytywnie wpływa na funkcje umysłowe, w szczególności zmniejsza utratę pamięci u osób starszych. Zapobiega rozwojowi choroby Alzheimera oraz starczej demencji

Rokitnik poprawia kondycję skóry, włosów i paznokci

Działa niczym eliksir młodości. Antyoksydanty obecne w rokitniku wykazują działanie anti-aging. Spowalniają procesy starzenia się komórek organizmu w tym również skóry. 

Obecna w rokitniku witamina C, zwiększając syntezę kolagenu, zapewnia dobrą kondycję skóry, przeciwdziała wypadaniu włosów i poprawia ich wygląd oraz chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieni UV.

Natomiast w przypadku skór z tendencją do przetłuszczania się rokitnik wykazuje działanie przecwiłojotokowe, ograniczając produkcję sebum. 

Ekstrakty z rokitnika dodawane do różnych kosmeceutyków wygładzają i odmładzają skórę, redukują zmarszczki, blizny i przebarwienia.

Wyciągi olejowe z owoców rokitnika z powodzeniem są stosowane zewnętrznie w różnych dolegliwościach błon śluzowych i skóry, zwłaszcza oparzeniach, odleżynach, uszkodzeniach skóry przez promienie słoneczne i rentgenowskie, trudno gojących się ranach, zapaleniu pochwy i szyjki macicy oraz nadżerkach.

W przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym wykorzystywane są zarówno owoce, nasiona jak i liście rokitnika.

Owoce rokitnika

Te pomarańczowe owoce ze swoich prozdrowotnych właściwości znane były już w czasach starożytnych. Zazwyczaj stosowano je w celu łagodzenia kaszlu, gaszenia pragnienia, poprawy krążenia krwi, usuwania skrzepów krwi i zatrzymywania biegunki.

Obecnie owoce i ich przetwory stosuje się w celu zwiększania odporności, zapobiegania oraz leczenia infekcji bakteryjnych i wirusowych oraz stanów zapalnych.  

Substancje czynne w nich zawarte działają wzmacniająco i uszczelniająco na naczynia krwionośne.

Najczęściej możesz spożywać je w formie:

• dżemów, 
• marmolad,
• konfitur, 
• galaretek,
• soków,
• syropów,
• przypraw do mięs 
• mlecznych napojów fermentowanych produkowanych z wykorzystaniem rokitnika. 

Sok z owoców rokitnika

Dzięki obecności licznych związków polifenolowych w owocach, działanie witaminy C jest bardziej efektywne w porównaniu do formy syntetycznej. 

Wiele badań potwierdza, że sok rokitnikowy działa przeciwnowotworowo, cytoochronnie, przeciwmiażdżycowo i antystresowo.

Ponadto wpływa pozytywnie na układ trawienny, pobudza perystaltykę jelit, reguluje pracę dwunastnicy, wzmaga wydzielanie enzymów trawiennych, również wpływa pobudzająco na wydzielanie soków żołądkowych oraz aktywność trawienną żołądka. 

Jak spożywać sok z rokitnika?

Warto spożywać go rozcieńczonego w proporcjach 1:4 najlepiej z wodą lub sokiem jabłkowym bądź innym napojem. 

Możesz go również dodawać do wody, którą popijasz w ciągu dnia. 

Jeśli cierpisz na dyspepsję, niestrawność spróbuj wypić rozcieńczony sok z wodą 20-30 minut przed posiłkiem.

Olej z rokitnika

Owoce rokitnika gromadzą w miąższu lipidy (tłuszcze). Właśnie z nich pozyskuje się jeden z najcenniejszych produktów, którym jest olej rokitnikowy. 

To obecnym w nim karotenoidom zawdzięcza swój charakterystyczny ciemno brunatny kolor. 

Olej rokitnikowy obfituje w:

• niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), 
• witaminy rozpuszczalne w tłuszczach 
• oraz sterole roślinne, dzięki którym obniża stężenie cholesterolu we krwi.

Możesz stosować go zewnętrznie – w leczeniu wyprysku atopowego i egzemy skóry, oparzeń, poparzeń słonecznych, po radioterapii oraz w przypadku źle gojących się ran. 

Natomiast olej stosowany wewnętrznie wspomaga regeneracje błon śluzowych jamy ustnej, żołądka (wrzody żołądka) i innych organów przewodu pokarmowego (wrzody dwunastnicy) oraz układu moczowego.

Ponadto działa ochronnie na układ sercowo – naczyniowy (zapobiega powstawaniu zakrzepów) oraz wspomaga walkę z nowotworami.

Olej ten wykazuje także działanie hepatoochronne i sprzyja regeneracji wątroby, a także zwiększa insulinowrażliwość tkanek.

Liście rokitnika

Poza owocami rokitnika jadalne są również jego liście. Suszone młode listki i gałązki zaparza się jak herbatę. Taki napar ma właściwości przeciw biegunkowe

Rokitnik to fascynująca roślina. W wielu krajach z jego owoców i liści tworzone są produkty spożywcze, dodatki do żywności i kosmetyków. Jednakże w Polsce wydaje się być wciąż  niedoceniany bądź nieco zapomniany. 

Ze względu na otaczającą nas zewsząd żywność wysokoprzetworzoną oraz na ogromne wartości odżywcze i lecznicze rokitnika, warto go regularnie włączać do swojej diety. Tym bardziej, że jego prozdrowotne właściwości służą ludziom tak naprawdę od tysięcy lat. 

Co ważniejsze przetwory z rokitnika, stosowane w zalecanych dawkach, nie wywierają szkodliwego działania na organizm. 

Artykuł powstał we współpracy z serwisem mDiet.pl - Uczymy jeść.

Źródła:

• Protective effects of seabuckthorn (Hippophae rhamnoides L.) seed oil against carbon tetrachloride-induced hepatotoxicity in mice
• Yu-Wen Hsu, Chia-Fang Tsai, Wen-Kang Chen, Fung-Jou Lu. Food and Chemical Toxicology. 2009. s. 2281-2288. 
• Lipid lowering activity of the fruit juice of Hippophae rhamnoides L. (Seabuckthorn) in hyperlipidemic models of wistar albino rats. R.K. Giri, Minaketan Sahoo, Dibya Sundar Panda, Sudhansu Swain. 2009. Pharmacologyonline. s. 1277-1283 
• Important Therapeutic Uses of Sea Buckthorn (Hippophae): A Review. Alam Zeb. Journal of Biological Sciences. 2004. s. 687-693
• Sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) as a potential source of nutraceutics and its therapeutic possibilities - a review. Jana Krejcarová, Eva Straková, Pavel Suchý, Ivan Herzig, Kateřina Karásková. ACTA VET. BRNO 2015. s. 257–268 
• Effects of sea buckthorn (Hippophaë rhamnoides L.) seed and pulp oils on experimental models of gastric ulcer in rats. Jianfeng Xing, Baoru Yang, Yaling Dong, Bingwen Wang, Junxian Wang, Heikki Pkallio. Fitoterapia. Volume 73, Issues 7–8. 2002. s. 644-650 

• Why is sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) so exceptional? A review. Zuzana Ciesarová, Michael Murkovic, Karel Cejpek, František Kreps, Blanka Tobolková, Richard Koplík, Elena Belajová, Kristína Kukurová, Ľubomír Daško Zdenka Panovská, Diomid Revenco, Zuzana Burčová. Food Research International. Volume 133. 2020.
• Biological properties of sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) derived products. Eva Ivanišová, Martina Blašková, Margarita Terentjeva, Olga Grygorieva, Olena Vergun, Jan Brindza, Miroslava Kačániová. Acta Sci Pol Technol Aliment. 2020. 19(2). s.195-205 
• Ethnomedicinal uses, phytochemistry and dermatological effects of Hippophae rhamnoides L.: A review. Swati Pundir, Prakrati Garg, Ananya Dviwedi, Aaliya Ali, V.K. Kapoor,  Deepak Kapoor, Saurabh Kulshrestha, Uma Ranjan Lal, Poonam Negi.Journal of Ethnopharmacology. Volume 266. 2021.
• Structure-antioxidant efficiency relationships of phenolic compounds and their contribution to the antioxidant activity of sea buckthorn juice. Daniel Rösch, Meike Bergmann, Dietrich Knorr, Lothar W Kroh. J Agric Food Chem. 2003. 51(15). 4233-9.
• ROŚLINY LECZNICZE i ich praktyczne zastosowanie. A. Ożarowski, W. Jaroniewski. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych. Warszawa 1987. s. 326-32
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7561623/
• https://www.akademiadietetyki.pl/dietetyka/prozdrowotne-wlasciwosci-rokitnika/
• https://dietetycy.org.pl/rokitnik-niezwykla-roslina/
• https://food-forum.pl/artykul/cudze-chwalicie-swego-nie-znacie-co-w-polskim-sadzie-piszczy
• https://www.wspolczesnadietetyka.pl/superfoods/rokitnik-zapomniany-superfood
• https://dietetycy.org.pl/rokitnik-wlasciwosci/